Anadolu'yu Ziyaret Etmiş 10 Büyük Gezgin

Bu yazıda da binlerce kişi arasından seçilen ve Anadolu toprakları ile ilgili önemli gözlemlerde bulunmuş 10 önemli gezgini tanıyacağız

 Anadolu'yu Gezmiş Ünlü Seyyahlar

Anadolu veya diğer bilinen ismiyle Küçük Asya, yüzyıllar boyunca gerek savaş gerek diplomatik görev gerekse de ticaret ya da sadece gezmek maksadıyla milyonlarca kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Bu ziyaretlerin birçoğu da resmi görev vesilesiyle olduğu için birçoğu gözlem ve tetkikler içermiştir. Dolayısıyla aşağıdaki 10 kişi olarak sınırlanan listeyi aslında binlerce kişiye çıkarmak pekâlâ mümkündür…

Bu yazıda da binlerce kişi arasından seçilen ve Anadolu toprakları ile ilgili önemli gözlemlerde bulunmuş 10 önemli gezgini tanıyacağız. Listeye dahil etmediğimiz seyyahları yorum olarak bırakabilirsiniz…

10- Charles Texier (1839)

Listemizin 10 numarasında Fransız bir mimar, arkeolog ve gezgin olan Charles Texier bulunuyor. Fransa Devleti tarafından resmi olarak Türkiye’ye gönderilen Texier 1833 ve 1843 yıllarında iki defa Türkiye'yi ziyaret etmiştir ve bu ziyaretlerinde de Türkiye’nin büyük bir kısmını gezmiştir.

Ancak en önemli çalışması hiç şüphesiz Hitit İmparatorluğunun başkenti tarihi şehir Hattuşaş’ı Dünya’ya tanıtmak olmuştur. Bunun yanında Ankara ile ilgili çok sayıda gözlemi bulunmaktadır. Özellikle Ankara’daki Agustus Tapınağı üzerine çizimler ve raporlar hazırlamıştır.

9- Victor Fontanier (1832)

Victor Fontanier Fransız bir kimyager ve gezgindir. 1796'da Cantal'da doğmuştur. 1821'de Fransız Hükümeti tarafından görevli olarak İstanbul'a gönderilmiştir. Doğu'ya ilk seyahati 1822'de başlamış ve 1829'a kadar devam etmiştir. Victor Fontanier’in en önemli ve benzersiz özelliği önceden keşfedilen yolları takip etmemesi yeni güzergahlar keşfetmesi olarak bilinmektedir…

İstanbul, Trabzon-Erzurum ve Trabzon-Gürcistan hatlarını gezmiş ve buralarla ilgili notlar yazmıştır.

8- Pierre Jarôme Dupré (1803)

Listenin sekizinci sırasında da yine bir Fransız gezgin bulunmakta. Görevli olarak, 1803'te Trabzon'a gelmiş ve ölümüne kadar olan 17 yıl boyunca da Trabzon’da yaşamıştır,

Trabzon bölgesine ticari denetici olarak atanmıştır. Ana hedefi, bölgenin fırsatlarını ve potansiyelini gözlemleyerek Fransız-Türk ticaretini geliştirmekti.

Trabzon şehrinde neredeyse 17 yıl yaşadığı için bölgeyi iyi bilmekteydi ve bu sayede politik ve idari konularının yanı sıra ticari konular açısından da oldukça ayrıntılı bilgiler sunmuştur. Trabzon’un yabancı görevliler açısından bu kadar ilgi görmesinin en büyük nedeni Trabzon’un şüphesiz tarihi İpek Yolu’nun en önemli limanlarından biri olmasıdır.

7- Katib Çelebî

Kâtip Çelebi 1609 İstanbul doğumlu Türk tarihçi ve coğrafyacıdır. Kâtip Çelebi, sadece Osmanlı İmparatorluğu'nda değil döneminin önde gelen düşünür ve bilim adamlarından biridir. Çok yönlü ve büyük bir devlet adamıydı. Türkçe'nin yanı sıra Latince, Arapça ve Farsça dillerini bilmekteydi. Eserleri ölümünden sonraki yıllarda da çok değerli kabul edilmiş ve günümüzde dahi güncel meselelere ışık tutabilen fikirleriyle tanınmıştır.

Bir gezginden çok daha fazla yönü bulunan ve iyi bir gözlemci olan Kâtip Çelebi, gezmiş olduğu yerlerle ilgili oldukça önemli notlar tutmuştur… Cihannüma ve Fezleke adlı ünlü eserleri önemli seyahat notları olarak kabul edilmektedir. 1657 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.

6- Procopius Caesarensis (MS 500- MS 565)

Procopius Caesarensis Filistin doğumlu Bizanslı tarihçidir. 6. yüzyılın en önemli tarihçilerinden biri olarak kabul edilir. Yunan klasikleri ve retorikte iyi bir eğitim almıştır.

Procopius'un yazıları, İmparator I. Jüstinyen’in hükümdarlığıyla ilgili bilgilerin temel kaynaklarıdır. Procopius, Jüstinyen’in savaşlarını tasvir eden sekiz tarih kitabı yazmıştır. İlginç bir kişiliktir, "Resmi Tarihine" ekleyemediği ve özellikle Bizans Sarayındaki skandalları anlattığı “Gizli Tarih” adlı bir başka kitabı daha bulunmaktadır. Bu kitabı, İmparatoru, eşini, General Belisarius'u ve generalin eşini kızdırmaktan korktuğu için hepsi öldükten sonra hazırladığı rivayet edilmiştir…

Katıldığı savaşlarda gezdiği yerlerle ve özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi ile ilgili notları bulunmaktadır.

5- Lucius Flavius Arrianus:

Lucius Flavius Arrianus, MS 86 yılında Nikomedia'da (Günümüzde İznik şehri) doğmuştur. Roma tarihçisi, asker ve filozoftur.

Arrianus, aslında İskender’den çok sonra yaşamış olmasına rağmen, Büyük İskender’in Doğu seferi hakkında yazılmış en önemli kaynağın sahibidir. En önemli eseri “Aleksandrou Anabasis"’dir.

Arrianus da seyahatlerini resmi görevli olarak, Doğu Anadolu’da konuşlanmış Roma garnizonlarını denetlemek amacıyla yapmıştır. Bu Seyahatlerdeki gözlemlerini de detaylı olarak kayda geçirmiştir. Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi ile ilgili notları bulunmaktadır.

4-Strabo (MS 20):

Strabo, Dünya Tarihinin en büyük coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir. Antik çağ ile ilgili hemen hemen çoğu bilgiyi kendisi sayesinde bilmekteyiz. Dolayısıyla çalışmaları hala günümüzde insanlar tarafından kullanılmaktadır. Milattan önce 63 yılında Amasya’da doğmuştur, Amasyalı Strabo olarak da bilinir. Zengin bir ailesi vardı ve bu nedenle genç yaşta Felsefe ve coğrafya dersleri de dahil olmak üzere iyi bir eğitim almıştır. Strabo, coğrafyayı ise çağının ünlü coğrafyacısı Tyrannion'dan öğrenmiştir.

Strabo, genellikle Anadolu'yu gezmiştir ve hemen hemen her kentle ilgili yorumları mevcuttur. Eseri Geographika Anadolu tarihi açısından oldukça önemli bir kaynaktır.

3- Xenophon (M.Ö. 400):

Ksenofon M.Ö. 430-M.Ö. 425 arasında doğmuştur. Ailesi Atina'da soylu bir aileydi. Sokrat'tan eğitim almıştır.

En önemli eserlerinden olan On binlerin Dönüşü, Yunanistan’dan kalkıp paralı asker olarak Mezopotamya’ya, Perslerin kendi iç mücadelesinde savaşmaya giden Yunan askerlerinin tekrar Yunanistan’a yapmış oldukları maceralı yolculuğu konu almaktadır.

Ksenofon, Lidya, Frigya, Kapadokya, Pontus ve diğer Pers bölgelerini gezmiştir ve Milattan Önce 5. Yüzyıl gibi çok erken bir çağ hakkında, yani yaklaşık 2500 yıl öncesi ile ilgili çok kıymetli bilgiler sunmuştur. Batı Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve özellikle Karadeniz Bölgesi ile ilgili çok detaylı gözlemleri bulunmaktadır.

2- İbn-Battuta (1330)

İbn-Battuta, tüm zamanların en büyük gezginlerinden biri olarak kabul edilir.

1304'te Fas'ın ünlü ve tarihi Tanca şehrinde doğmuştur. Kökleri Berberi halkının Levate Kabilesi'ne dayanmaktadır. Bilim gibi özel alanlarda uzmanlaşmamış olmasına rağmen, birçok ülkeyi ziyaret etmiş ve bu sayede çok şey öğrenmiştir.

Marco Polo'dan çok daha fazla mesafe kat etmiş ve üç kıtayı dolaşmıştır. Seyahat ettiği toplam mesafenin yaklaşık olarak 110.000 km olduğu hesaplanmıştır ki bu neredeyse Dünya’yı 3 kez dolanmak demektir…

Battuta gözlemlerinde her ayrıntıyı anlatmıştır. İnançlar, giysiler, demografik yapı ve mimari konular hakkında detaylı malumatlar vermiştir. Dönemin Türkiye’si ile ilgili de çok önemli bilgiler sunmaktadır…

Ziyaret ettiği yerler: Kuzey Afrika, Mısır, Filistin, Suriye, Arabistan, Irak, Türkiye, Doğu Afrika, Yemen, İran, Türkiye, Kırım, İstanbul, Orta Asya Türk Devletleri, Afganistan, Hindistan, Çin, Pakistan, Hint Adaları, İspanya’dır.

Kitapları: Rıhle, İbn-Battuta Seyahatnamesi’dir.

1- Evliyâ Çelebî (1640):

Evliya Çelebi, Türk ve Dünya tarihinin en büyük gezginidir ve en kapsamlı seyahatnamenin yazarıdır. 25 Mart 1611'de İstanbul'da doğmuştur. Aslen Kütahyalıdır. Babası, Osmanlı Sarayı'nda mücevher ustası olan Derviş Mehmed Zillî Efendi’dir. Dikkat edilirse, listedeki neredeyse tüm gezginlerin ortak özelliği olan “çok iyi bir eğitim almış olma” kriterini Evliya Çelebi’de karşılamıştır… Döneminin en iyi okullarından olan Enderun’da yetişmiş ve dolayısıyla oldukça iyi bir eğitim almıştır. Türkçe’nin yanında zamanının geçerli yabancı dilleri olan Arapça ve Farsçayı ve ayrıca babasının komşusu olan kuyumcu Simyon'dan Yunancayı öğrenmiştir.

Evliya Çelebi 51 yıl boyunca seyahat etmiştir… Kendine has üslubuyla, nüktedan ve akıcı bir dille bu seyahatlerini kağıtlara dökmüştür… En sıradan şeyleri dahi üslubu sayesinde okuyucuya etkileyici ve akıcı olarak aktarabilmesi onun en önemli özellikleri arasındadır.

Topkapı Sarayı Müze Kütüphanesi'nde bulunan 4.000 sayfalık orijinal metinle on ciltlik bir seyahatnameye sahiptir. Ne zaman ve nerede öldüğü tam olarak bilinmemektedir. 1685'te, yalnız yaşadığı Mısır'da öldüğü tahmin edilmektedir. Zaten Evliya Çelebi'nin hayatıyla ilgili hemen hemen bildiğimiz her şey de kendi notlarından öğrendiğimiz kadarıyladır.

Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde neredeyse her yeri gezmiştir. Nitekim Osmanlı Devleti’nin sınırları o dönemde 5 milyon km karenin üzerindeydi ve sadece Osmanlı sınırlarını gezmek bile başlı başına Dünya’nın çok büyük bir kısmını gezmek demekti…

Evliya Çelebi ayrıca Avusturya, Hollanda, Almanya ve Danimarka’ya da seyahat etmiştir. Fakat bilindiği üzere Avusturya ve Almanya o dönemde devletin sınır komşusu idi. Dolayısıyla Evliya Çelebi’nin yine ülke sınırlılarından çok uzaklaşmadığı söylenebilir. İbni Battuta ya da listede yer almayan Marko Polo ise buna karşın ana yurtlarından oldukça uzak yerlere yolculuk yapmaları ile ünlüdürler…

 

Yazar Hakkında
Satala

Yarı zamanlı yazar ve araştırmacı, arkeoloji, mitoloji ve tarihle ilgili ve Arkeoloji alanında yüksek lisans derecesine sahiptir