İris: Yunan Mitolojisinde Gökkuşağı Tanrıçası

İris, Antik Yunan Mitolojisinde gökkuşağının kişileştirilmesidir.Antik Literatüre göre deniz tanrısı Thaumas ile okyanus perisi Elektra'nın kızıdır.

Kelime Sayacı

Metin Alanı

Yunan Mitolojisinde İris

Custom Quote Style

"Gök gürledi ve göz kamaştıran yağmur fırtınaları cennetten boşaldı. Büyük Hera'nın elçisi olan İris, gökkuşağı renkleriyle giyinmiş bir halde, suları topladı ve bulutları yeniden doldurdu."

Ovidius, Metamorphoses

İris, Yunan Mitolojisinde tanrıların habercisi ve gökkuşağı tanrıçasıdır.

Antik Literatüre göre deniz tanrısı Thaumas ile okyanus perisi Elektra'nın kızıdır. Pseudo-Apollodorus'un "Bibliotheca" adlı eserinde ise bunun yanında Harpyia'lar (Harpiler) olan Aello ve Okypete'nin (Ocypete) kardeşi olduğu da belirtilmiştir...

İsminin kökü antik Yunancada "konuşmacı ya da haberci:" anlamına gelmekteydi.

Homeros’un şiirlerinde daha ziyade Olimposluların bir hizmetkârı gibi; genellikle tanrıların kendi arasında ya da tanrılar ile insanlar arasındaki haberleşmeyi sağlayan bir figür olarak tasvir edilmiştir. Kendisi ile bilgiler daha ziyade İlyada’da yer almaktadır ve burada daha ziyade Zeus ve Hera’nın mesajcısı konumundadır.

Odiseyde ise İris'e atfedilmiş bu görevler Hermes’e aittir ve İris’den bahsedilmez.

Gökkuşağının parlaklığı ve hızlıca kaybolması, büyük bir olasılıkla onun Antik çağlarda tanrıların yeryüzü ile iletişim kurdukları kavramının doğmasına neden olmuştur. İris’de eserlerde çoğu zaman, gökkuşağı ile eş olarak kullanılmış ve muhtemelen zamanla kişilik özellikleri kazandırılmıştır.

Homeros’dan sonraki şairler tarafından da ismi gökkuşağı ile özdeş kullanılmıştır ancak antik çağda İris ve gökkuşağı ayrımı belirginleşmeye başlamıştır. Buna göre yaygın görüş artık gökkuşağının sadece İris’in seyahat ettiği yol olduğu ve bu nedenle tanrıçanın gökkuşağından bağımsız bir kişilik olduğu yönündeydi.

İlyada’da Zeus ve Hera’ya bağlı bir kişilik olarak tasvir edilen İris, geç dönem Yunan ve Latin şairler tarafından da benzer şekilde betimlenmekle birlikte daha çok Hera’nın hizmetinde olarak gösterilmiştir.

İris, meşhur Demeter ve Persephone hikayesinde de Zeus'un hizmetkarı olarak karşımıza çıkar

Custom Quote Style

Önce [Zeus], Demeter'i, tanrılara geri dönmesi için çağırmak üzere altın kanatlı İris'i gönderdi. Böylece emretti. O da, karanlık bulutlu Kronos'un (Kronos) oğluna itaat etti ve hızlı ayaklarıyla aradaki mesafeyi aştı. ... Eleusis'e geldi ve orada karanlık pelerinli Demeter'i tapınakında buldu. Ona hitap etti ve kanatlı kelimelerle şöyle dedi: ‘Demeter, sonsuz bilgeliğe sahip babamız Zeus, seni ebedi tanrıların topluluğuna katılmaya çağırıyor: gel, bu yüzden, Zeus'tan getirdiğim mesajın cevapsız kalmasın.’ Böyle dedi İris, ona yalvararak...

Homerik İlahiler

İris Kültü ve Sanat Eserleri

Antik çağda İris’e yapılan ibadetler ve kült merkezleri ile ilgili günümüze çok az kanıt ulaşabilmiştir. Ege Denizinde yer alan Delos adasındaki, Delians tapınağında kendisine buğday, bal ve kuru incirden oluşan adaklar sunulduğu bilinmektedir.

İris’in kültü gibi kendisini tasvir eden sanat eserleri de çoğunlukla günümüze ulaşamamıştır.

BHeykelleri korunamadığı için genellikle vazo ve kabartmalardan tespit edilmektedir. Çoğunlukla ayakta durur pozisyonda ve giyinmiş olarak betimlenmiştir. Üzerinde hafif bir üst giysi, omuz ve kanatlarına bağlı olan geniş bir tunik, ya da omuz ya da sandaletlerine bağlı kanatlar ile, elinde bir asa ve sürahi ile uçarken resmedilmiştir.

Kaynakça

Yunan ve Roma Biyografi ve Mitoloji Sözlüğü

Ovid, Metamorfozlar

Homer. İlyada

Hesiod. Theogony.

Yazar Kartı